12 بیماری‌ که دنیا را دگرگون کرد

ایروین شرمن، استاد بازنشسته رشته زیست شناسی دانشگاه(کالیفرنیا ریورساید)در تازه‌ترین کتاب خود با عنوان"12بیماری که دنیای ما را دگرگون کرد" شرح داده که چگونه باکتری‌ها، انگل‌ها و ویروس‌ها در شهرها حرکت کرده و ساکنان آنها را به نابودی می‌کشانند، رهبران بزرگ و اندیشمندان جوامع را از بین برده و به‌دنبال آن، بهداشت عمومی، وضعیت اقتصادی و شرایط سیاسی را به خطر انداخته و تحت‌تأثیر خود قرار می‌دهند.

نشریه U. S. NEWS با پروفسور ایروین شرمن درباره اینکه چگونه این 12 بیماری تاریخ را تحت‌تأثیر خود قرار داده اند، گفت‌وگوی مفصلی انجام داده است.

خلاصه‌ی این گفت‌وگو به شرح ذیل است:

طاعون (Bubonic plague)

قرنطینه شدن شاید به صورت بالقوه راهی برای محدودکردن بیماری باشد تا از ابتلای سایر مردم به آن جلوگیری کند. این روش به وسیله اروپاییان درباره غده خیارکی مورد استفاده قرار گرفته است. شرمن می‌نویسد: (وحشت و بی‌خبری، دلواپسی، قضاوت‌های عجولانه، انزوا و در هراس افتادن بیماران و جامعه، همه و همه ناشی از نبود آگاهی کافی درباره طبیعت این گونه بیماری هاست.)

مالاریا (Malaria)

یکی از مرگ آور‌ترین بیماری‌ها در طول تاریخ که در سال، سبب ابتلای بیش از 300میلیون و مرگ حدود 3 میلیون نفر می‌شود، مالاریاست. این بیماری اهمیت کنترل ناقلان بیماری‌ها از جمله حیوانات یا حشرات را نشان می‌دهد.

 به باور شرمن، شاید یکی از عواملی که اروپاییان را در نواحی تحت استعمارشان در قاره آفریقا به این بیماری مبتلا می‌کرد، این بود که آنان از نوعی نوشابه محتوی کنین، آب لیمو و داروی ضد باکتری که از پوست درخت گنه‌گنه فراهم می‌شد، استفاده می‌کردند.

آنفلوآنزا (Influenza)

از میان بیماری‌های گوناگون، کمتر بیماری را مانند آنفلوآنزا می‌توان یافت که بر آمار مرگ و میر در دنیای مدرن و صدمه زدن به زندگی و سلامت سربازان و بر هم زدن شبکه‌های بهداشتی ارتش تاثیرگذار باشد.

 برخی افراد اظهار کرده اند که مذاکرات ویلسون رئیس‌جمهور وقت، در هنگام پیمان ورسایل (Versailles) تحت‌ تأثیر بیماری آنفلوآنزا که در آن زمان به آن مبتلا بود ، قرار گرفت.

هموفیلی و نقص ذاتی در سوخت ‌و ساز (Hemophilia and porphyria)

بر اساس گفته‌های شرمن، اختلالات ارثی خونی مانند بیماری هموفیلی و نقص ذاتی در سوخت و ساز بدن، تأثیرات بسیار جدی بر حکام اروپایی داشته است، به‌طوری که فرانسیسکو فرانکو، دیکتاتور بزرگ اسپانیا دچار چنین مشکلی بود.

نمونه دیگر از این افراد، رومانوف در روسیه است که بسیاری از مشکلات وی ناشی از وجود هموفیلی در خانواده‌اش بود.

سیفیلیس (Syphilis)

این بیماری قبلا توسط فلزات سنگینی مانند جیوه درمان می‌شد؛ اما بعدها با کشف عوامل دیگر، درمان آن شکل دیگری یافت. انتقال سریع این بیماری از طریق روابط جنسی، فردی به نام پال ارلیچ را برانگیخت تا با تولید دارویی که خود به آن گلوله جادویی می‌گفت، بیماران را نجات دهد و اگر دقت کرده باشید، تاریخچه بسیاری از داروها می‌تواند به کار ارلیچ منتهی می شود. 

تب زرد (Yellow fever)

به گفته شرمن، در برخی کشورها امکان غلبه کردن بر این بیماری فراهم شده است؛ اما پشه ی ناقل این بیماری نابود نشده و شاید هرگز هم نابود نشود. این بیماری پیش از گسترش جنگ جهانی دوم در مناطق جنوبی ایالات متحده، بر ساخت کانال پاناما بسیار مؤثر بود.

ضمن اینکه، تنبلی ذاتی میان اهالی جنوب، در مقایسه با انرژی و شادابی اهالی شمال، نشان دهنده ی وجود یا نبود این بیماری در بین آنهاست.

از آنجایی که پشه‌ها در زمستان به نسبت سایر فصول مقاومت کمتری دارند، بنابراین در نواحی شمالی، بیماری تب زرد نمی‌تواند وجود داشته باشد. 

سل (Tuberculosis) 

تلاش برای از بین بردن بیماری سل انگیزه ای شد تا جستجوهای اولیه بر علیه آنتی بیوتیک ها آغاز شود. همچنین این بیماری به احتمال زیاد باعث پیدایش پاستوریزاسیون (گرمایی که موجب کشته شدن باکتری سل و دیگر عوامل بیماری زای آلوده کننده شیر می شود) شد. همچنین خاصیت واگیر دار بودن این بیماری، موجب پدید آمدن قرنطینه ها (جایی که بیماران از دیگران جدا می شوند تا درمان شوند) گردید.

شپش سیب زمینی  Potato blight (cause of the Irish Potato Famine)

گاهی بیماری‌ها نه تنها بر نحوه زندگی بشر تأثیر می‌گذارد، بلکه بر آنچه می‌خوریم نیز مؤثر است. از جمله شپش سیب زمینی تأثیر شدیدی بر این امر داشت؛ چرا که مقدار قابل توجهی از آذوقه مردم ایرلند را در نیمه سال 1800 میلادی نابود کرد. سایر بیماری‌های ناشی از گیاهان، می‌توانند به‌طور یکسان نتیجه و اثر بسیار زیاد داشته باشند.

بسیاری از کارشناسان کشاورزی بر کاشت دقیق محصولات نظارت دارند و می‌دانند که یک بیماری به تنهایی می‌تواند تهدید بزرگی برای بشر و تاریخ باشد.

قحطی در ایرلند، تولید مثل ایرلندی ها را تحت‌تأثیر قرار داد و باعث هجوم مهاجران ایرلندی به شهرهای ایالات متحده شد، تازه واردانی که با هدف حمایت از دموکراسی، خود را از بند آداب و رسوم رها کرده و برای گسترش تأثیر اتحادیه‌ها و اعمال نفوذ بر شخصیت‌های ملی در این اتحادیه‌ها تلاش می‌کردند. 

وبای آسیایی (Cholera)

گسترش این بیماری به صورت جزئی و کلی، به‌وسیله شبکه‌های فاضلاب آلوده و نبود آب بهداشتی، بسیاری از نقاط جهان را تهدید می‌کند؛ اما بهبود و مراعات اصول بهداشتی سبب کاهش چشمگیر این بیماری در برخی جوامع شده است.

در قرن نوزدهم همه گیری این بیماری، یک فیزیک دان انگلیسی به نام جان اسنو را بر آن داشت تا دریابد که چگونه بیماری به هر صورت در آب وجود دارد؟ و گونه‌ای از باکتری راست و میله‌ای شکلی را شناسایی کرد، که ممکن بود تا سال‌ها ناشناخته باقی بماند. 

اچ‌آی وی/ایدز  (HIV/AIDS)

شرمن بر این باور است که هرگز نمی‌توان درباره بیماری‌های عفونی بدون بحث درباره ایدز گفت‌وگو کرد. اگر درمان‌های دارویی امروزی انجام شان امکان پذیر باشد، در کاهش مرگ و میر ناشی از ایدز مؤثرند و این بیماری را می‌توان به وسیله آنچه وی آن را مداخله جدی در کنترل رفتارهای پرخطر می‌نامد، کنترل کرد و حتی پیشگیری نمود.

وی در این باره می‌گوید: (این بیماری با اینکه بسیار مدرن بوده، با بیماری‌هایی که در گذشته وجود داشته‌ و جوامع را به نحوی به صورت همه گیر گرفتار کرده، ارتباط دارد.) 

آبله (Smallpox)

این بیماری واگیردار امروزه به کمک واکسیناسیون ریشه کن شده است و شاید علم طب و واکسیناسیون، دقیق‌ترین دستاورد نابودی بیماری آبله بود.

بسیاری از مطالعات در زمینه واکسن‌ها، از مطالعات درباره آبله آغاز می‌شود که امیدهایی در مورد ریشه کن کردن سایر بیماری‌های مشابه پیش روی ما قرار می‌دهد.